Ağaç Ev Sohbetleri 39

Selamlar

Bir önceki yazımda, erken gelip, bizi heyecan ve kaygıya sürükleyen küçük adamdan bahsetmiştim. Gebelik zehirlenmesi, anne ölümlerinin en çok görüldüğü durumlarmış. Allah tüm anne adaylarını korusun. Tabi biz konuya yeterince vakıf olmadığımız için endişelendik ama damat bey kadar değil. Çünkü ona doktorlar, süreci ve risklerini olduğu gibi anlatmış doğal olarak. O da yazık, “güçlü olmak lazım” diye düşünüp, kimseye söylememiş ve ister istemez kasılmış. Sezaryen sonrası, kardeşimi ayakta gördüğü ilk gün, sinirleri boşaldı sanırım, pat diye düşüp bayılmış. Görünürde bir şey yok ama sanırım yorgunluktan ve gerginlikten olacak, birkaç gün baş dönmesi yaşadı. Kardeşinin, mesaisine geri dönmesi gerekiyordu, ilk günden sonra onlar dönmüştü. Geride iki yaşlı anne ve araba kullanmayı bilmeyen kardeşim kaldı. Damat beyin sağlığı trafikte araba kullanmasına hiç uygun değil, baş dönmeleri yaşıyor. Öyle olunca, hiç planda yokken biz izin alıp yola çıktık. Normalde ev kalabalık, anneler yaşlı, zaten bebekte evde yok diye, gitmeyecektim. Bebek gelince gitmeyi düşünüyordum. Ama durum acil olunca, yola çıktık. Tabi hasta evi sonuçta, kendine has bir ritmi var, bir de yanında ramazanın ritmi, derken mutfak eksenli, üç gün geçirip, eve döndüm. Damat beyde kendini toparladı biraz. Kardeşimi de gözümle görmüş oldum. İçim rahatladı. Bebeğimizde, kendi kendine nefes alabiliyor artık, herhangi bir desteğe ihtiyacı kalmadı. Tabi hala yoğun bakımda ama çok şükür iyi haberlerini alıyoruz.

Ağaç ev sohbetlerini sevgili deep hatırlattı, sağ olsun. Ama ne okuyacak ne yazacak durumda değildim. Fakat konu çok güzeldi. Neyse ki hafta bitmeden, yazacak fırsatı buldum.

Sezgilerine göre mi karar verirsin yoksa mantığına göre mi karar verirsin? Yeni biriyle tanıştığında onun hakkındaki izlenimlerine ne kadar güvenirsin?

Konumuz felsefenin üç temel tartışma konusundan biriyle yakından alakalı. Epistemoloji dediğimiz bilgi felsefesinin temel tartışmalarından biri “kesin ve değişmez bilginin kaynağı nedir” sorusudur. Bu soruya birbirinden farklı altı cevap verilmiş. Sezgi, bu cevaplardan biri. Ama mantık konusunu hangi başlığın altında konuşuruz ona karar veremedim. Normalde “akıl” diyen, rasyonalistlermiş gibi düşünüyorum, ilk anda. Ama rasyonalistler doğuştan gelen bilgiye inanıyorlar. Biz günümüzde buna sezgi diyebiliriz. Her türlü bilginin dış dünyadan yaptığımız gözlemler sonucu oluştuğunu iddia eden , “emprist” filozoflar, bizim mantık dediğimiz şeyi daha fazla karşılıyor gibi sanki. Mesela David Hume, “bilgilerimiz, izlenim ve ideler sayesinde oluşur” diyor. İdelerin ise “izlenimler ile zihnin bağ kurması” sonucu oluştuğunu söylüyor.  Bizim mantık, sanırım David Hume’un “ide” dediği şey.

Sezgi konusunda ise bizden Gazali’yi, batıda ise Henry Bergson’u görüyoruz.  Gazali, bilgi edinirken duyular ve akıldan gelen bilgiyi yadsımaz. “Kişi bu ikisiyle de bilgi elde eder ama elde ettiği bilginin doğruluğundan asla emin olamaz” diyor. O’na göre “doğru bilgi nasiptir. Kişinin yeterince emeği varsa ve nasibinde de varsa, Allah onun kalbine bir nur gönderir ve bu nur kalp gözünün açılmasına neden olur. Kalp gözü açılan bireyler, doğru bilgiye ulaşabilir” özetle.

 Gazali’ye göre, doğru bilgi, önce senin halis niyetle arayışına, sonra da Rabbin, senin halis niyetini takdir edip, sana nasip etmesine bağlıdır. Gazali’nin yaptığı bu açıklama bana hep çok nahif gelir. Biz insanlar kendi varlığımıza o kadar büyük anlamlar yüklüyoruz ki. Her şey ama her şey bizim kudretimizdeymiş gibi, biz kontrol ediyormuşuz gibi algılıyoruz. Hem sadece seküler anlayışa sahip bireylerin değil, kendini “dindar” olarak tanımlayan bireylerin, bile çoğunda bu algıyı görebiliyoruz. 

Bize düşen, emektir. Süreçte bizi destekleyen, ahlak kuralları, dini kurallar ve hukuk kuralları, davranışlarımıza yön veriyor. Ama nasipte yoksa, doğru karar vermek neredeyse imkânsız oluyor. Hangi kişi ya da durumun, sınavımız olduğunu bilmiyoruz. Aldığımız yanlış kararlar için kendimizi tüketmeye gerek yoktur bence. Sadece ders alıp, kazandığımız tecrübeye odaklanmak en iyisidir. Aldığımız yanlış kararlar bu şekilde bizi eğitir, kaybımız değil, kazancımız haline gelir. Zaten, Henry  Bergson’da sezgiye dayanan, ahlakın “açık ahlak” olduğunu, olgun ve yetkin bireylerin bu ahlaka sahip olduğunu söylüyor.

Günümüz insanı, sezgiyle alınan kararları, fazla romantik ve gerçekçilikten uzak bulmaya meyyal. Ama aslında sezgiye dayanan düşünme, dünyanın ihtiyacı olan düşünme biçimi. Rab’dan gelen ilhama açık. Kadere ve kazaya iman konusunda bizi rahatlatan, psikolojimize de çok iyi gelecek bir düşünme şeklidir. 

Ben gençliğimden beri, sezgilerimle hareket etmekten çekinmem. Her zaman beni mutlu eden sonuçlar ortaya çıkmıyor. Bazen üzülüyorum. Ama son tahlilde, o üzüntü bile bana tecrübe olarak dönüyor. Daha genç yaşlarımda, kazandığım tecrübeden çok yaşandığım üzüntüye odaklanıyordum bende. Ama hayat tecrübesi bana, öğretti ki, hata yapmak, yanlış karar almak çokta korkunç bir şey değilmiş. Yanlış karar alacağım diye, kalbe gelen ilhamı yok saymak, gençken “çok mantıklı karar aldım, aferin bana” dedirtir. Ama yaş geçince “yaa neden denemedim” pişmanlığı kaçınılmazdır.

Sezgi aslında bir güçtür. Hayal dünyası ve ilhamla kişiye yön verir. İnsanlar çok mantıklı olacağız diye bu güçlerini köreltiyor. Anne babaların çocuklarına verdiği en büyük zarar bu. Biliyorsunuz lisede öğretmenim, gençlerin yeni bir şey öğrenme heyecanlarını nasıl kaybettiklerini görüyoruz. İlkokulda hala çocuk olan, ortaokulla beraber başlayan hem ergenlik hem yetişkin dünyanın getirdiği stresle baş etmeye çalışan çocuğa, “falanca liseyi kazanamazsan, hayatta başarılı olamazsın, falanca üniversite olmazsa bittin” şeklinde çok mantıklı çizilen güzergâhlar, çoğu kere depresyona ya da tamamen yoldan çıkmaya neden oluyor. Bu kadar korkmayalım duygularımızdan. 😊

Selametle…..